Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1972 στους πιο επεισοδιακούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου, όπου είχε προηγηθεί το τρομοκρατικό χτύπημα της παλαιστινιακής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης», που δολοφόνησε 11 αθλητές της ισραηλινής αποστολής και στιγμάτισε για πάντα τη συγκεκριμένη Ολυμπιάδα, έλαβε χώρα ο πιο αμφιλεγόμενος τελικός μπάσκετ, μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ που κρίθηκε μέσα σε 3 δευτερόλεπτα αλλά προκάλεσε τεράστιο απόηχο…

Ο ηλεκτρονικός πίνακας του κλειστού γηπέδου έγραφε: «ΕΣΣΔ – ΗΠΑ, 49-48», με 3» να απομένουν για τη λήξη του αγώνα και τους Αμερικανούς να είναι στη γραμμή των βολών για 2 προσπάθειες με τον Νταγκ Κόλινς.

Μια κόρνα κατάστρεψε τον τελικό!

Ο Κόλινς λοιπόν, ευστόχησε στην πρώτη του βολή, ισοφαρίζοντας το παιχνίδι σε 49-49, και καθώς εκτελούσε τη δεύτερη, ακούστηκε η κόρνα της γραμματείας! Η μπάλα κατέληξε στο καλάθι των Σοβιετικών, όμως ο ήχος της κόρνας έκανε τον αγώνα των 3 εναπομείναντων δευτερολέπτων να διαρκέσει για πάντα!

Με τον ήχο της κόρνας, ο πρώτος διαιτητής της αναμέτρησης, Ρενάτο Ριγκέτο, κατευθύνθηκε προς τη γραμματεία για να μάθει για ποιο λόγο ήχησε η κόρνα, ωστόσο το παιχνίδι συνεχιζόταν κανονικά! Οι Σοβιετικοί έκαναν άμεσα την επαναφορά μετά τη βολή του Κόλινς και το χρονόμετρο άρχισε να κυλά, μέχρι ένας από τους βοηθούς προπονητή της ΕΣΣΔ να φτάσει σχεδόν μέσα στον αγωνιστικό χώρο, ωρυόμενος προς τους διαιτητές ότι η ομάδα του έχει ζητήσει τάιμ άουτ. Έτσι το παιχνίδι διακόπηκε.

Ένα τάιμ άουτ που έσωσε το παιχνίδι των Σοβιετικών…

Σύμφωνα με τους κανονισμούς, το τάιμ άουτ μπορούσε να ζητηθεί είτε μεταξύ των δυο βολών είτε πριν την εκτέλεσή τους, οπότε μετά τη δεύτερη εύστοχη βολή των Αμερικανών, η ΕΣΣΔ δεν θα είχε ευκαιρία για να σχεδιάσει επίθεση. Η διαδικασία κλήσης του τάιμ άουτ γινόταν με το πάτημα ενός κουμπιού, που ενημέρωνε αυτόματα τη γραμματεία με μια φωτεινή ένδειξη για το ποιος έχει ζητήσει τάιμ άουτ. Στην περίπτωση αυτή, το σύστημα κόλλησε και η κόρνα ήχησε στη διάρκεια των βολών με αποτέλεσμα να προκληθεί σύγχυση.

Οι Σοβιετικοί ισχυρίζονταν πως είχαν πατήσει εγκαίρως το κουμπί κι ότι η σύγχυση προήλθε από λάθος της γραμματείας, ενώ οι Αμερικανοί από την πλευρά τους αμφισβητούσαν αν όντως είχε ζητηθεί τάιμ άουτ από τον Βλάντιμιρ Κοντράσιν. Ο Ριγκέτο με τη σειρά του αντιμετώπιζε πρόβλημα συνεννόησης με τους ανθρώπους της γραμματείας, που μιλούσαν μόνο γερμανικά, ωστόσο αποφάσισε να μην κατοχυρώσει το τάιμ άουτ στους Σοβιετικούς, αλλά ούτε και να τιμωρήσει με τεχνική ποινή το βοηθό του Κοντράσιν για παραβίαση των ορίων. Η δεύτερη βολή του Κόλινς μέτρησε κανονικά και το παιχνίδι θα συνεχιζόταν χωρίς τάιμ άουτ, με το σκορ στο 49-50. Βέβαια, οι Σοβιετικοί εκμεταλλευόμενοι τη διακοπή είχαν προλάβει να πάρουν οδηγίες από το τεχνικό επιτελείο για την επίθεση των 3»…

Η διαφωνία για τα δευτερόλεπτα…και το ματς που τελείωσε, αλλά ΔΕΝ τελείωσε!

Ο Ριγκέτο αρχικά πρότεινε να συνεχιστεί το παιχνίδι με 1» να απομένει στο χρονόμετρο, δηλαδή στο σημείο κατά το οποίο διέκοψε το παιχνίδι ο σοβιετικός πάγκος, ωστόσο ύστερα από την ολοκλήρωση των διαβουλεύσεων, το παιχνίδι θα συνεχιζόταν από τα 3», χρόνος που είχε μείνει μετά τις εύστοχες βολές του Κόλινς. Παρά τις διαμαρτυρίες τους, οι Αμερικανοί τελικά συμφώνησαν, αφού πίστεψαν ότι τα 3» δεν ήταν ικανά να τους κάνουν την ζημιά…

Το παιγνίδι λοιπόν συνεχίστηκε ξανά. Ο Κοντράσιν, παρ’ ότι δεν επιτρεπόταν, είχε προβεί σε αλλαγή παίκτη, βγάζοντας τον Ζαρμουκαμέντοφ για να βάλει τον Εντέσκο για την επαναφορά, χωρίς οι διαιτητές να το πάρουν είδηση. Επιπλέον, οι διαιτητές δεν είχαν αντιληφθεί και το γεγονός ότι η γραμματεία ακόμη προσπαθούσε να επαναφέρει το χρονόμετρο στα 3», με την ένδειξη του πίνακα να είναι κολλημένη στα 50 δευτερόλεπτα!

Το παιχνίδι επανεκκίνησε, με τον Εντέσκο στην τελική γραμμή να μαρκάρεται στενά από τον Αμερικανό ΜακΜίλεν και να δυσκολεύεται στην επαναφορά. Τελικά, βρήκε πάσα στο κέντρο του γηπέδου, όμως η κόρνα ηχεί ξανά με μόλις ένα δευτερόλεπτο να έχει κυλήσει. Η σύγχυση επανεμφανίζεται! Οι Αμερικανοί που νόμιζαν ότι το παιχνίδι έχει τελειώσει, ξεκίνησαν τους πανηγυρισμούς, με τους θεατές να μπαίνουν μέσα στον αγωνιστικό χώρο και την αμερικανική τηλεόραση να αρχίζει τους θριάμβους…

Όπως αποδείχθηκε όμως σε πολύ λίγο, η κόρνα ήταν η προσπάθεια της γραμματείας να σταματήσει τη δράση, μέχρι να ξεκολλήσει το χρονόμετρο από τα 50» και να ρυθμιστεί στα 3». Παρότι, οι πανηγυρισμοί στο παρκέ συνεχίζονταν, οι διαιτητές είχαν άλλη άποψη…

Διατάζουν την εκκένωση του παρκέ και την επανάληψη της φάσης, ξανά από τα 3»! Οι Αμερικανοί, έξαλλοι, διαμηνύαν ότι δεν θα επανέλθουν στο παρκέ κι ότι θα αποχωρήσουν. Η Ομοσπονδία απείλησε τους Αμερικανούς ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα ακυρωθούν και το παιχνίδι θα κατοχυρωθεί υπέρ των Σοβιετικών. Το γεγονός αυτό έκανε τον προπονητή των ΗΠΑ να συναινέσει τελικά στην επανάληψη της φάσης.

Πτου ξανά κι απ’ την αρχή στα 3» και τα απανωτά λάθη ασυνεννοησίας!

Στην τρίτη επαναφορά, ο ΜακΜίλεν, μετά από υπόδειξη ενός από τους διαιτητές, μένει μερικά μέτρα μακριά από την τελική γραμμή και τον Εντέσκο, γεγονός που αποδείχθηκε καθοριστικό για τη συνέχεια. «Δεν ήταν στη δικαιοδοσία του να μου υποδείξει κάτι τέτοιο, ωστόσο φοβήθηκα πιθανή τεχνική ποινή και έτσι έκανα πίσω», τόνιζε αργότερα για το διαιτητή ο ΜακΜίλεν. Ο συγκεκριμένος διαιτητής, ωστόσο, αρνήθηκε ότι έκανε τέτοια χειρονομία στον Αμερικανό, και από τα πλάνα φαίνεται να υποδεικνύει απλά στον ΜακΜίλεν να μην υπερβεί την τελική γραμμή.

Η «χρυσή πάσα» και η ανατροπή από την ΕΣΣΔ!

Οι Σοβιετικοί είχαν πλέον ανοιχτό πεδίο για να κάνουν μια πάσα ολόκληρου γηπέδου, την οποία και έκανε ο Εντέσκο. Η «χρυσή πάσα», όπως ονομάστηκε αργότερα, βρήκε στην άλλη πλευρά του παρκέ τον Μπελόφ, ο οποίος έπιασε την μπάλα, με δυο Αμερικανούς να σωριάζονται στο παρκέ κατά τη διεκδίκησή της, και σκόραρε ανενόχλητος για να διαμορφώσει το σκορ σε 51-50.

Η κόρνα ήχησε (οριστικά αυτή τη φορά), πυροδοτώντας έξαλλους πανηγυρισμούς από την ΕΣΣΔ και από την άλλη, τις έντονες διαμαρτυρίες από τους Αμερικανούς. Στην αμερικανική τηλεόραση εξέταζαν το ενδεχόμενο ο Εντέσκο να έχει πατήσει τη γραμμή στην προσπάθεια να κάνει την πάσα κι αν έπρεπε, έτσι, να δοθεί η μπάλα στις ΗΠΑ, κάτι που όμως δεν φαινόταν καθαρά στα πλάνα.

Οι Αμερικάνοι δεν δέχτηκαν ποτέ τη δεύτερη θέση…

Οι Αμερικανοί αντέδρασαν αμέσως, λέγοντας πως τα τελευταία 3» του παιχνιδιού είχαν παρέλθει με τις δυο πρώτες επαναφορές των Σοβιετικών (2» στην πρώτη και 1» στη δεύτερη) και ότι η τρίτη επανάληψη της φάσης ήταν παράνομη, αφού ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο ο αγώνας θα είχε διαρκέσει, συνολικά, 40′ και 3». Οι ένορκοι, που εξέτασαν το διάβημα των Αμερικανών, απέρριψαν το αίτημα των ΗΠΑ για κατοχύρωση σε αυτούς της νίκης, με 50-49 και έδωσαν το χρυσό στην ΕΣΣΔ!

Η απόφαση που λήφθηκε υπέρ της ΕΣΣΔ, εξόργισε τους Αμερικάνους και δεν έγινε ποτέ αποδεκτή μιας και η πλειοψηφία των ενόρκων προέρχονταν από χώρες-συμμάχους των Σοβιετικών στον Ψυχρό Πόλεμο, προκαλώντας την καχυποψία των ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί απέστειλαν άμεσα επιστολή στη ΔΟΕ, αναφέροντας μεταξύ άλλων τα λόγια, που φαίνεται να τους είπε ο πρώτος διαιτητής του αγώνα, Ριγκέτο, ότι δηλαδή η νίκη των Σοβιετικών ήταν «απολύτως άσχετη και έξω από τους κανονισμούς του μπάσκετ».

Η διαμαρτυρία «έπεσε» εκ νέου στο κενό και η ομάδα των ΗΠΑ αποφάσισε να μη δεχτεί τα μετάλλια της δεύτερης θέσης, μια στάση που κρατάει μέχρι και σήμερα! Η ΔΟΕ προσπάθησε κατά καιρούς για τη μεταγενέστερη απονομή των ασημένιων μεταλλίων στους Αμερικάνους, αλλά οι περισσότεροι παίκτες των ΗΠΑ ήταν μέχρι και σήμερα ανένδοτοι. Και λόγω του ότι δεν υπήρχε ομόφωνη αποδοχή για παραλαβή των μεταλλίων, η απονομή δεν έγινε ποτέ…

Σύμφωνα με δημοσιεύματα της περιόδου, μάλιστα, ο Αμερικανός καλαθοσφαιριστής της ομάδας, Κένι Ντέιβις προέβη σε μια ακραία κίνηση, καθώς συνέταξε τη διαθήκη του, βάζοντας ειδική ρήτρα που απαγόρευε στη γυναίκα του, τα παιδιά του κι όλους τους απογόνους του να δεχθούν το συγκεκριμένο μετάλλιο!

Από την άλλη, οι Σοβιετικοί πανηγύριζαν τη νίκη τους, με τον προπονητή, πάντως, να παραδέχεται ότι όλη αυτή η παραφιλολογία και ο απόηχος είχαν μετριάσει κάπως τη χαρά για το χρυσό, χωρίς ωστόσο όμως αυτό να αλλάζει τα γεγονότα και την ιστορία όπως την ξέρουμε. Αυτή ήταν η πρώτη ήττα των Αμερικανών στα Ολυμπιακά τουρνουά μπάσκετ!